Bu Yazıda Neler Var?
Katı, sıvı ve gaz, maddenin 3 hali ‘dir. Yapıları birbirinden oldukça farklıdır. Saf maddeler belirli ısılarda erir ve kaynar.
Madde atomlardan oluşmaktadır. Bunlar ayrı atomlar, moleküller ya da iyonlar olabilir . Atomların genelde karmaşık şekilleri olsa da, kimyacılar katı, sıvı ya da gazların (Maddenin 3 Hali) modellerini yaparken küreler kullanmaktadır.
Herhangi bir maddede, atomları birbirine çeken güçler, atomların enerjisine karşı gelir, bu da hareket etmelerini sağlar. Kinetik enerji adı verilen bu enerji, ısıyla artmaktadır.
Bir maddenin 3 hali yani katı, sıvı ya da gaz olması(Maddenin 3 Hali), kinetik enerjiyle çekim gücü arasındaki dengeye bağlıdır.
Katılar Ve Sıvılar (Maddenin 3 Hali)
Atomlar arasındaki çekim, atomların özgürce hareket etmesini engelleyecek kadar güçlüyse, maddeler katıdır. Katı maddelerin sabit şekilleri vardır çünkü atomlar, uzay örgüsü adı verilen düzen içinde birbirine yakın durmaktadır.
Kristaller, uzay örgüsüne bir örnektir. Sıvıların şekli değişir. Dünya gibi yerçekiminin etkisinde kalan bir yerde, sıvılar kapların tabanında toplanır ve üst taraflarının yüzeyi düzdür. Bir sıvıdaki atomların arasındaki güçler, onları sert bir oluşum içinde tutmak için, çok zayıftır. Bunun aksine, atomlar birbirinin yanından kolayca süzülür.
Katı maddelerdeki atomlar birbirine çok yakındır. Bunlar genelde uzay örgüsü adı verilen bir düzen içinde bulunur. Katı maddelerdeki atomlar özgurce hareket etmez; uzay örgüsündeki sabit noktaların etrafında titreşir.
Sıvı maddelerde bulunan atomlar, gaz maddelerde bulunan atomlar gibi, etrafta dolaşır ve birbirlerinin yanından kayarak geçerler. Buna karşın, katı maddelerdeki atomlar gibi, birbirlerine çok daha yakındır.
Gazlar (Maddenin 3 Hali)
Atomların kinetik enerjisi onları birbirine çeken güçlerin üstesinden gelebilecek kadar güçlüyse, maddelerin gaz hali oluşur. Sıvılara benzer olarak, gazların da şekli kalıplarını alır. Ancak sıvıların aksine, gazlar yayılıp içinde bulundukları kabı dolduracak yeterli kinetik enerjiye sahiptir.
Gaz maddelerin atomları etrafa yayılmış şekilde bulunur. Bunlar çok hızlı hareket eder: Saatte 300 km. Birbirlerine ve içinde bulundukları kabın duvarlarına çarparlar.
Erime Noktaları
Madde, atomlarının kinetik enerjisi değiştiği sürece, katıdan sıvı hale, sıvıdan gaza dönüşebilir. Isının değişimiyle kinetik enerji artar ya da azalır. Erime noktası, maddenin atomlarının kinetik enerjisinin, atomları sert uzay örgüsünden kurtaracak kadar yüksek olduğu ısıdır.
Bir katıyı eritecek enerji miktarı, katı maddelerdeki çekim gücünün büyüklüğüne bağlıdır. 1535 derecede eriyen demirdeki güçler, -219 derecede donan oksijenden büyüktür.
Bir maddenin erime noktası, atomları arasındaki çekime bağlıdır. Bu güç helyum için o kadar azdır ki, helyum atmosfer basıncının 25 katında katılaşır.
Kaynama Noktaları
Sıvıda buhar kabarcıkları oluşup yüzeye çıktığında ve patlayıp gazı oluşturduğunda, sıvı buharlaşır. Bir maddenin kaynama noktası, atomların kinetik enerjisinin atomları birbirine çeken güçten kaçabileceği kadar güçlü olduğu ısıdır. Erime noktası gibi, her maddenin bir de kaynama noktası vardır. Örneğin su 100 derecede kaynayıp buharlaşır, sıvı hidrojen -260 derecede ve etil alkol 79 derecede buharlaşır.
Tüm maddeler kaynamadan önce erimez. Bazı katı maddeler, sıvı aşamasına geçmeden gaz halini alır. Bu işleme süblimasyon adı verilir. Katı karbondioksit (kuru buz), gaz hale geçen katı cisimdir, -78.5 derecede karbondioksite dönüşür.
Kaynama noktaları, basınca ve atomlar arasındaki çekime bağlıdır. Everest Dağı’nın zirvesinde su, deniz seviyesindekinden 28 derece az bir ısıda kaynar.
Katkılar Ve Basınç
Katkılar (diğer maddelerden az miktarda) ve basınç, kaynama ve erime ısılarını etkilen Yüksek basınç, atomları birbirine yaklaştırır; maddenin erimesi ya da kaynaması için, daha fazla kinetik enerji gerekmektedir. Bu kaynama ve erime noktalarının yüksek basınçta artması anlamına gelir.
Kaynak: Milliyet ansiklopedi
